Crni luk - saveti za uzgoj

Kod nas se, posebno na individualnom sektoru, crni luk uzgaja iz arpadžika. Na svetu postoji mnogo sorti crnog luka i naravno arpadžika. Svaki poljoprivrednik pre nego što se odluči za uzgoj bilo koje poljoprivredne kulture, trebao bi da se upozna sa njenim sortama, pa tek onda donese konačan izbor. Zato ćemo i početi od početka:

Sorte crnog luka

Ovde su najrasprostranjenije sledece sorte crnog luka:

"Holandski žuti" - ima pljosnatookruglu lukovicu smeđe boje, prosečne težine oko 80gr. Pripada grupi poluljutih sorti, duge vegetacije.
"Hercegovački" - ima pljosnate do pljosnato-okrugle lukovice žutosmeđe boje, poluslatkog ukusa, pogodne za južne regione naše zemlje.
"Turopoljski" - ima okruglastu lukovicu, smeđe-crvene boje, meso prošarano ljubičastom bojom, poluljuto. Srednjorana je sorta, prosečne težine lukovica oko 80gr.
"Rabski žuti" - ima pljosnatu lukovicu, visokog sadržaja suve materije, smeđe boje.

Pored ovih sorti, na našim prostorima postoji veći broj populacija crnog luka vezanih za određeni region naše zemlje, kao što su "gostivarski", "požarevački", "bučinski", "domaći pogačar" i sl...

Za uzgoj crnog luka direktno iz semena od domaćih sorti pogodni su:

"Kupusinski jabučar" s okruglom lukovicom prosečne težine oko 80 grama, smeđe boje, sa sadržajem suve materije preko 12%. Ostvaruje prinos oko 300 mc/ha. Iz njega su formirane nove sorte u Institutu za ratarstvo i povrtarstvo u Novom Sadu: "novosadski 1", 2,3,4,5 kao i druge nove selekcije Instituta za povrtarstvo u Smederevskoj Palanci.
"Ptujski" s pljosnato-okruglom lukovicom bakarno crvene boje, prosečne težine oko 80 grama, poluljutog ukusa, srednjorana sorta crnog luka.

Od stranih sorti crnog luka ističu se sorte u tipu španskih lukova "svit speniš" sa sočnom lukovicom malog sadržaja suve materije, najčešće smeđe boje i visokim prinosom od 300 do 400 mc/ha. Zatim čitav niz italijanskih sorti tipa "dorata di parma" s tzv. kaba tipom lukovica, malim sadržajem suve materije (do 10%) i visokim prinosom (oko 350 mc/ha ).

Grupa holandskih sorti crnog luka okruglog ili izduženog oblika svetlosmeđe boje, kao što su: "solidor", "famo", "jumbo", "vijbo" i dr. sa sadržajem suve materije od 10 do 12% i prinosom do 300 mc/ha.

Grupa sorti luka s belom lukovicom "dehidrator 14", "hisol" s visokim sadržajem suve materije (preko 14%) i nešto nižim prinosom (oko 250 mc/ha), ali odlične za dehidraciju.

Bez obzira na način, uspešna proizvodnja zavisi od poznavanja osnovnih bioloških osobina crnog luka.

Biološke osobine crnog luka

Crni luk niče specifično i veoma sporo u obliku luka s veoma tankom klicom i sporom pojavom prvog pravog lista.

Period od setve do formiranja tri prava lista je najkritičniji za crni luk, a dužina ovog perioda zavisi od niza činilaca.

Brzina i ujednačenost nicanja zavise od kvaliteta semena, temperaturnih uslova i pripremljenosti zemljišta. S obzirom na način nicanja, neophodno je koristiti seme visokog kvaliteta. Crni luk niče već pri temperaturi zemljišta od +2 do +3° C, ali sporo (25-30 dana). U Srbiji su najčešće, pri ranoj setvi (početak marta), temperaturni uslovi takvi da nicanje traje oko 20 dana. Takvi uslovi pogoduju rastu korena. Naime, koren najbolje raste pri temperaturi oko 10° C, što omogućuje da se pri ranoj setvi on dobro razvije. To je značajno, jer samo biljka s dobro razvijenim korenom ima mogućnost za harmoničan rast svih organa. U daljem toku vegetacije, s višim temperaturama intenzivnije se razvijaju listovi (optimalna temperatura je oko 18° C). U našim uslovima značajno je da biljka do kraja maja obrazuje što više krupnih listova. Jer, s višom temperaturom (optimum 22° C) i dužim danom počinje formiranje lukovice, a ona je krupnija ako, uz ostale uslove, biljka ima i više listova. Baš zbog toga pri proizvodnji direktno iz semena mogu se koristiti samo specifične sorte koje imaju brz rast i brzo obrazovanje lista, jer u nas u maju nastupaju dugi dani tokom maja je dužina dana preko 14 časova, s tim što je maksimalna dužina polovinom jula i iznosi 15,6 časova i obrazovanje lukovice.

S obzirom na kritični period rasta luka (do faze tri lista ) i veoma često nepovoljne uslove za ranu setvu, sigurno da pri proizvodnji bez navodnjavanja luk treba gajiti iz arpadžika. Pri takvoj proizvodnji on se u prvih 30-50 dana razvija na račun rezervne materije arpadžika. To je gotovo parazitski način života i zato je crni luk u to vreme manje osetljiv na uslove uspevanja u odnosu na nežnu biljku koja se razvija direktno iz semena.

U nastavku pratite linkove ka posebnim stranicama u kojima su dalji saveti za uzgoj luka:

1. Proizvodnja crnog luka
2. Proizvodnja mladog luka